Beter zicht op de kwaliteit van het onderwijs

In de Strategische agenda van de PO-Raad is opgenomen dat ieder schoolbestuur zijn eigen kwaliteit nastreeft en laat zien. Eén van de vier kernvragen van het programma Regie op onderwijskwaliteit is ‘’Op welke manier hebben we zicht op onderwijskwaliteit?’’ Bij deze kernvraag heeft de PO-Raad de volgende hulpvragen bij geformuleerd:

1. Welke hulpmiddelen of werkwijzen gebruiken we of willen we gebruiken om onderwijskwaliteit in beeld te krijgen en waarom?
2. Welke eisen stellen we aan de kwaliteit (validiteit en betrouwbaarheid) van de instrumenten waarmee we onderwijskwaliteit in beeld brengen en waarom?
3. Hoe helpen de instrumenten en werk wijzen die we nu al gebruiken ons daadwerkelijk zicht te krijgen op onderwijskwaliteit?
4. Hoe krijgen we zicht op merkbare en meetbare opbrengsten van ons onderwijs?

De Competentie Thermometer kan een antwoord geven op twee van de hierboven genoemde vragen en levert daarmee een belangrijke bijdrage aan de mate waarin een verantwoordelijk schoolbestuurder zicht heeft op de kwaliteit van het onderwijs. Hieronder ga ik in op de relatie tussen De Competentie Thermometer, het voornoemde programma in het algemeen en de hulpvragen 1 en 2 specifiek.

Allereerst is het belangrijk om nader in te gaan op het begrip onderwijskwaliteit. Uit de meeste studies blijkt dat onderwijskwaliteit meestal wordt gedefinieerd op basis van het toetsen van leerlingprestaties. In onze optiek is dit een nauwe opvatting van het begrip onderwijskwaliteit. Eveneens is gebleken dat andere aspecten, zoals bijvoorbeeld tevredenheid van leerlingen, hier nauwelijks bij worden betrokken.

In de opvatting van De Competentie Thermometer speelt ook de leraar een belangrijke rol in dit geheel. Zo werd bijvoorbeeld in het Actieplan Leraar 2020 (2011) al aangegeven dat de leraar cruciaal is voor de kwaliteit van het onderwijs en onmisbaar voor de verbetering ervan, geeft Robert Marzano (2014) in ‘’Wat werkt op school’’ aan dat het grootste deel van het effect (67%) dat een school heeft op leerlingen wordt bepaald door het vakmanschap van de leraar en schrijft John Hattie (2014) dat leraren de hoofdrolspelers in het onderwijsproces zijn. De Competentie Thermometer is primair gericht op de vakbekwaamheid en ontwikkelingsmogelijkheden van leraren.

Kernvraag 1. - Welke hulpmiddelen of werkwijzen gebruiken we of willen we gebruiken om onderwijskwaliteit in beeld te krijgen en waarom?

De Competentie Thermometer is een verantwoord hulpmiddel bij het in beeld brengen van onderwijskwaliteit. Het is een wetenschappelijk onderbouwd observatiesysteem (zie ook de bevindingen van de Universiteit Twente in de dissertatie van Marjoleine Dobbelaer, Nederlandse samenvatting op p. 176 e.v.) dat met betrekking tot lerarenkwaliteit op de vigerende wet- en regelgeving is gebaseerd. Dit houdt in dat wordt gewerkt op basis van de herijkte bekwaamheidseisen, te weten pedagogisch, vakdidactisch en vakinhoudelijk bekwaam. De legitimering van de inzet van De Competentie Thermometer is gelegen in de wetenschappelijke verantwoording van het systeem.

Kernvraag 2. - Welke eisen stellen we aan de kwaliteit (validiteit en betrouwbaarheid) van de instrumenten waarmee we onderwijskwaliteit in beeld brengen en waarom?

Uit extern onderzoek uitgevoerd door een universiteit in opdracht van de onderwijsinspectie blijkt dat De Competentie Thermometer één van de twee serieus wetenschappelijk gevalideerde instrumenten in Nederland is. Een onderzoeker van de Universiteit Twente geeft aan dat het niet zoveel zin heeft om een instrument te gebruiken dat onbetrouwbare resultaten oplevert. De kwaliteit van het observatie-instrument doet er dus in hoge mate toe. Lees in dit verband bijvoorbeeld de publicatie ‘’Op naar betere lesobservaties’’ in Didactief (december 2016) en de publicatie ‘’Het doel van zelfevaluatie is dat je je als school ontwikkelt’’ in Kader Primair (april 2017) waarin o.a. wordt ingegaan op het belang van de kwaliteit van het observatie-instrument. De conclusie is dat schoolbesturen hoge eisen zouden moeten stellen aan de kwaliteit van de instrumenten waarmee de onderwijskwaliteit in beeld wordt gebracht.

Verdere informatie over De Competentie Thermometer wordt elders op onze website vermeld, in het bijzonder de pagina’s waarop je informatie aantreft over de gebruikte onderzoeksmethoden, de beschikbare ontwikkeltips gericht op verdere groei in professionaliteit en de relatie met het Toetsingskader observatie-instrumenten Primair Onderwijs van het Kohnstamm Instituut.

Voor een volledig beeld geven we met plezier een vrijblijvende (online) presentatie. Tijdens deze presentatie geven we een toelichting op de onderbouwing, de inhoud en de werkwijze van het systeem.