De herijkte bekwaamheidseisen

Roland Philippo 5 januari 2018 7675

Vanaf 1 augustus 2017 zijn de nieuwe bekwaamheidseisen voor onderwijspersoneel van kracht, te weten de vakinhoudelijke bekwaamheid, de vakdidactische bekwaamheid en de pedagogische bekwaamheid (Besluit van 16 maart 2017 tot wijziging van het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel en het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel BES in verband met de herijking van de bekwaamheidseisen voor leraren en docenten).

In het nieuwe model zijn de bekwaamheidseisen uit de competenties gelicht en geordend in twee categorieën:

  • eisen die rechtstreeks te maken hebben met het onderwijsleerproces en het leren van leerlingen (vakinhoudelijk, vakdidactisch en pedagogisch);
  • eisen die betrekking hebben op meer algemene aspecten van professioneel handelen (samenwerking met collega’s en de omgeving van de school en met reflectie en ontwikkeling). Deze eisen zijn gespecificeerd in wat de leraar daarvoor vakinhoudelijk, vakdidactisch en pedagogisch moet weten en kunnen.

Bekwaamheidseisen versus competenties

Er worden drie redenen genoemd waarom de bekwaamheidseisen uit de competenties (de bekende zeven competenties zoals vastgelegd in de wet BIO) zijn gelicht. Ten eerste omdat er rond competenties en competentiebenaderingen van bekwaamheid veel spraakverwarring bestaat, ten tweede omdat de competenties en de bekwaamheidseisen met elkaar worden verward en ten derde omdat de manier waarop de kern van het beroep in de competenties wordt gerepresenteerd, door leraren niet direct en zonder uitleg als zodanig herkend.

Ook wordt aangegeven dat in de praktijk met verschillende interpretaties van de competenties, met verschillende competenties en met verschillende competentiebenaderingen wordt gewerkt. Er wordt voor gepleit om competenties context- en doelspecifiek te definiëren om hiermee een grote diversiteit van definities en uitwerkingen te voorkomen.

Doel herijking bekwaamheidseisen

Met het voorstel van de herijking van de bekwaamheidseisen wordt nadrukkelijk niet een ander competentiemodel voorgesteld. Er is geen sprake van een reductie van zeven bekwaamheidseisen naar drie. Zinvol en doelmatig werken met competenties kan wel, maar zal altijd een contextspecifieke en situationele uitwerking vergen in combinatie met grote terughoudendheid wat betreft meetbaarheid.

De eisen die te maken hebben met samenwerking met collega’s en de omgeving van de school en met reflectie en ontwikkeling zijn gespecificeerd in wat de leraar daarvoor vakinhoudelijk, vakdidactisch en pedagogisch moet weten en kunnen.

Kritiek op bestaande bekwaamheidseisen

Veelgehoorde kritiek op de tot 1 augustus 2017 geldende bekwaamheidseisen is dat deze te algemeen, meerduidig interpreteerbaar en (mede daardoor) moeilijk toetsbaar zijn. Bij de herijking zijn de bekwaamheidseisen waar nodig meer concreet en specifiek onder woorden gebracht. Er is een algemene definitie van bekwaamheid opgenomen alsmede een uitwerking van het vereiste kwalificatieniveau.

In het kader van actualisering wordt ook meer aandacht gevestigd op het potentieel van digitale leermaterialen en -middelen en op het realiseren van een veilig en ondersteunend leerklimaat.

Start-, basis- en vakbekwaam

De Competentie Thermometer onderstreept en herkent het belang van een eenduidige interpretatie van onderzoeksitems om hiermee meerduidige interpretaties te voorkomen. Bij het werken met de Competentie Thermometer in het algemeen en bij het onderzoeken van het primair proces in het bijzonder werd en wordt al rekening gehouden met concreet en specifiek waarneembaar professioneel gedrag van de leraar. Dit gedrag wordt steeds op drie niveaus beschreven en gerapporteerd, te weten start-, basis- en vakbekwaam.

Wetenschappelijk onderbouwde assessment-methode

Met gepaste trots stellen wij dat de Competentie Thermometer één van de weinige wetenschappelijk onderbouwde assessment-methodes is die door veel schoolbesturen in Nederland wordt ingezet om op een verantwoorde en efficiënte wijze de kwaliteit van leraren en intern begeleiders in beeld te brengen, zie o.a. dit artikel in Kader Primair (april 2017) van de Algemene Vereniging Schoolleiders en dit artikel uit Didactief (december 2016, PDF-versie).